W czasach, gdy budujemy coraz szczelniejsze i bardziej energooszczędne domy, naturalna wentylacja powoli przechodzi do historii. W zamian pojawia się technologia, która nie tylko dostarcza świeże powietrze, ale też odzyskuje ciepło – i robi to z imponującą skutecznością. Czy jednak montaż rekuperacji to dziś tylko luksus, czy może już konieczność narzucona przez przepisy? Oto, co w tym temacie ma do powiedzenia polskie prawo budowlane. O szczegóły zapytaliśmy doświadczonego eksperta.
Rozmowa z fachowcem od rekuperacji
Dziennikarz: Zacznijmy od zasadniczego pytania – czy rekuperacja w nowych budynkach jest dziś obowiązkowa?
Ekspert: Nie, nie ma w Polsce bezpośredniego przepisu, który nakazywałby instalowanie rekuperacji w każdym nowym domu jednorodzinnym. Jednak po zmianach przepisów budowlanych, które weszły w życie 1 stycznia 2021 roku, sytuacja wygląda zupełnie inaczej, niż jeszcze kilka lat temu. Zgodnie z aktualnymi Warunkami Technicznymi (WT 2021), każdy nowy budynek musi spełniać bardzo restrykcyjne normy dotyczące energooszczędności, zwłaszcza jeśli chodzi o wskaźnik zapotrzebowania na energię pierwotną (EP). Dla budynków mieszkalnych jednorodzinnych wynosi on maksymalnie 70 kWh/m²/rok. Osiągnięcie takiego poziomu bez zastosowania wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła jest trudne – czasem wręcz niemożliwe, jeśli nie stosujemy OZE. Rekuperacja, choć formalnie nieobowiązkowa, staje się więc w praktyce nieodzownym elementem projektu, jeśli chcemy uzyskać pozwolenie na budowę i spełnić wymogi energetyczne.
Dziennikarz: Czyli możemy powiedzieć, że przepisy nie wymagają rekuperacji wprost, ale wymuszają ją pośrednio?
Ekspert: Dokładnie tak. Przepisy nie narzucają technologii, ale wynik końcowy. Oznacza to, że inwestor ma pewną swobodę w doborze rozwiązań, ale musi udowodnić, że jego budynek spełnia wymagania dotyczące zużycia energii. A to prowadzi nas do rekuperacji, która potrafi odzyskać nawet 90% ciepła z powietrza usuwanego z budynku. Taka efektywność znacząco poprawia bilans energetyczny i pozwala „zmieścić się” w limitach narzuconych przez prawo.
Dziennikarz: Jakie przepisy regulują te kwestie w sposób najbardziej konkretny?
Ekspert: Kluczowe są tu trzy dokumenty. Pierwszy to oczywiście ustawa Prawo budowlane, która określa ogólne zasady projektowania i budowania obiektów. Drugi to rozporządzenie w sprawie Warunków Technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie – ono właśnie zawiera wspomniane limity EP i współczynniki przenikania ciepła. Trzeci dokument to rozporządzenie w sprawie metodologii obliczania charakterystyki energetycznej budynków. To na jego podstawie projektanci przygotowują świadectwa energetyczne i obliczają, czy budynek spełnia wymagania. Do tego dochodzą normy, jak np. PN-EN 16798 czy PN-B-03430 – te już precyzują, jak powinna wyglądać wentylacja mechaniczna w praktyce.
Dziennikarz: Co w takim razie z budynkami modernizowanymi? Czy tam też opłaca się wprowadzać rekuperację?
Ekspert: Jak najbardziej. Choć w przypadku istniejących budynków przepisy są mniej restrykcyjne, to korzyści z wdrożenia systemu wentylacji z odzyskiem ciepła są równie znaczące. Szczególnie w przypadku termomodernizacji – kiedy wymieniamy okna, docieplamy ściany, wymieniamy źródło ciepła. Wtedy wentylacja grawitacyjna niemal przestaje działać, bo w budynku nie ma wystarczającej różnicy ciśnień ani naturalnego przepływu powietrza. Rekuperator przywraca kontrolowaną wymianę powietrza, a przy tym obniża zapotrzebowanie na ogrzewanie. Co więcej, dobrze zaprojektowana instalacja może też działać w trybie letnim, bez odzysku ciepła, zapewniając chłodniejsze powietrze w nocy.
Dziennikarz: A co z pozwoleniem na budowę lub zgłoszeniem? Czy montaż rekuperatora wymaga spełnienia wielu formalności?
Ekspert: Jeżeli system rekuperacji uwzględniono w pierwotnym projekcie budowlanym, a tak się dzieje coraz częściej, to oczywiście jest on oceniany i zatwierdzany wraz z całą dokumentacją. W przypadku montażu w istniejącym budynku, jako modernizacji, najczęściej wystarcza zgłoszenie robót budowlanych, o ile nie ingerujemy w konstrukcję budynku ani nie zmieniamy sposobu użytkowania pomieszczeń. Jeśli jednak konieczne są np. otwory w ścianach nośnych, wtedy wymagane będzie pozwolenie. W każdym przypadku warto skonsultować się z projektantem lub inspektorem nadzoru, by nie narazić się na późniejsze problemy prawne.
Montaż rekuperacji a formalności – czy potrzebujesz pozwolenia?
| Rodzaj budynku / sytuacja | Czy potrzebne pozwolenie? | Praktyka |
|---|---|---|
| Nowy dom w budowie (system ujęty w projekcie) | Nie – objęte pozwoleniem na budowę całego domu | Rekuperacja znajduje się w dokumentacji projektowej, nie wymaga osobnego wniosku |
| Nowy dom w budowie (zmiana projektu – dodanie rekuperacji) | Zgłoszenie lub aneks do projektu | Wymagana zgoda projektanta i aktualizacja dokumentacji, ale bez nowego pozwolenia |
| Istniejący dom jednorodzinny (modernizacja) | Zazwyczaj nie – wystarczy zgłoszenie | O ile nie ingerujesz w konstrukcję ścian nośnych – np. przebicia przez ściany zewnętrzne |
| Rekuperacja w mieszkaniu (wielorodzinny budynek) | Zgoda zarządcy + projekt + często pozwolenie | Bardziej złożony temat – może wymagać projektu branżowego i zgody wspólnoty |
| Wymiana istniejącego rekuperatora na nowy | Nie | To wymiana urządzenia, a nie przebudowa – traktowane jak konserwacja |
Uwaga praktyczna: Zawsze warto skonsultować się z projektantem lub inspektorem nadzoru, szczególnie jeśli system montujesz „po czasie” albo w budynku z już zatwierdzonym projektem.
Dziennikarz: Czyli można powiedzieć, że przyszłość budownictwa to rekuperacja?
Ekspert: Zdecydowanie tak. W moim przekonaniu za kilka lat montaż systemów rekuperacyjnych Turbovex będzie równie oczywisty jak instalacja centralnego ogrzewania. Przemawia za tym nie tylko prawo, ale też zdrowy rozsądek, komfort użytkowania i względy ekonomiczne. Coraz więcej inwestorów uświadamia sobie, że świeże powietrze, kontrolowana wilgotność i niższe rachunki to realne korzyści, a nie marketingowe hasła. I choć dziś jeszcze mamy wybór, jutro rekuperacja stanie się standardem.
Nowoczesne systemy wentylacyjne pozwalają inwestorom nie tylko oddychać pełną piersią, ale też spać spokojnie, z myślą o rachunkach i wymaganiach prawa. W świecie, gdzie energooszczędność to już nie trend, ale obowiązek, rekuperacja staje się kluczowym elementem projektu. A sprawdzeni producenci gwarantują nie tylko technologię, ale i bezpieczeństwo inwestycji.